De lang gevreesde uitnodiging om door je baas opgeroepen te worden is werkelijkheid geworden. Je mond is zo droog dat het lijkt alsof je nooit meer zult kunnen slikken. Het geluid van de woorden die uit je mond komen is ruw als zand. De geruchten over ontslagen komen op u af en het gissen naar wie wel en wie niet ontslagen wordt, loopt ten einde. U staat op de lijst. Je baan, je werk, de plek waarvan je altijd had gedacht dat je die zou behouden tot je pensioen, wordt onder je voeten vandaan getrokken. Je bent zojuist toegetreden tot een club waar niemand bij wil horen - de werklozenclub.
Hoe reageer je? Dat hangt af van je karakter, je reactiemechanismepatronen, en wat het voor jou betekent om bij die 'club' te horen. Je reactie zal bepalen hoe snel je terugkaatst.
Wat zijn enkele van de meest voorkomende reacties?
Schande:
Een groot aantal ontslagen mensen beschouwt ontslagen worden als vernederend. Het beschamende gedrag kan op vele manieren tot uiting komen, beginnend met het neerknijpen van de ogen als men naar je werk vraagt, verder met het niet innen van een werkloosheidsuitkering, en eindigend met het voor iedereen verbergen van het feit dat je ontslagen bent, zelfs voor je eigen familie.
Schaamte is schadelijk. Bij de meeste ontslagen heeft de werknemer minimale invloed op de beëindiging van het werk. Een werkloosheidsuitkering innen betekent geenszins dat u in de bijstand terechtkomt. Een werkloosheidsuitkering is een verzekering waar u tijdens uw werkzame leven daadwerkelijk voor hebt betaald, en u staat op het punt een zeer klein deel ervan te ontvangen om tijdens tijdelijke werkloosheid rond te komen. De schaamte en het verbergen zijn destructief. Ze kosten veel energie, waardoor je diezelfde energie niet kunt gebruiken om een nieuwe baan te zoeken.
Euforie:
Dit is een compleet tegenovergestelde van schaamte. "Ik heb zo hard gewerkt, ik was de middelste pijler van het team, het hof gemaakt en gewild door concurrerende bedrijven. Ik krijg eindeloze berichten van steun en verwondering van collega's": "Jij? Ze moeten gek zijn om je te laten gaan." "Zodra het bekend wordt, vind ik in een mum van tijd een baan." Maar dan, te zeker van jezelf, sla je werkaanbiedingen af waarvan je denkt dat ze beneden je stand zijn: "Ik heb dit tien jaar geleden al gedaan, ik krijg een beledigend salaris, hun technologie is verouderd, ze willen dat ik slechts drie mensen aanstuur, ik wacht wel op een passend aanbod."
Euforie in lage dosering - mits je je goed bewust bent van je situatie - is niet per se slecht. Een beetje euforie en het koesteren van je ego, helpt om ermee om te gaan. De feiten kloppen: je bent de steunpilaar van het team geweest, je werd daadwerkelijk gewaardeerd en de reactie van je teamgenoten is oprecht. Maar een langdurig gevoel van euforie, waardoor u werkaanbiedingen ter plekke afwijst alleen omdat ze niet precies overeenkomen met uw verwachtingen, is schadelijk, en vallen kan ongelooflijk pijnlijk zijn.
Paniek:
Nu, er is een veel voorkomende reactie: "Ik word veertig, vijftig, zestig... Het is een bekend feit dat dit een jonge professionals markt is. Ik heb een hypotheek, een gezin, verantwoordelijkheden, wat gaat er gebeuren? Ik mag dan wel een ervaren programmeur zijn, maar op mijn leeftijd zal ik geen baan vinden. Wat kan ik dan doen? Misschien open ik een klein bedrijfje dat me behoedt voor een baan waar ik nooit voor aangenomen zal worden. Ik ben liever eigen baas dan dat ik weer ontslagen word."
Paniek is, net als schaamte, een destructieve reactie. "Het is algemeen bekend dat..." is een destructieve gedachte, want het succes van het vinden van de juiste baan is een wederzijdse teamprestatie van recruiter en kandidaat. Je hebt ervaring opgedaan, je vaardigheden zijn niet verloren gegaan, maar paniek verhult ze. Recruiters zullen reageren op je houding en op wat je uitstraalt en zien misschien een "has been" die ver over de top is en niets in te brengen heeft. De privé-zaak kan een bedrieglijk begrip blijken te zijn. U staat op het punt de ervaring en kennis die u in de loop der jaren hebt opgedaan, los te laten en een bedrijf te openen terwijl u geen management- of financiële vaardigheden hebt, noch enig inzicht in wat het runnen van een bedrijf inhoudt.
Schuldig:
Anderen de schuld geven is het schadelijkste van alle reactiepatronen. Je geeft de organisatie de schuld die jouw loyaliteit niet waardeerde. Je geeft je manager de schuld omdat hij je niet beschermde. Je geeft HR de schuld omdat ze niets voor de werknemers doen, de maatschappij omdat ze de voorkeur geeft aan jongeren terwijl ze ervaring afwijst, enzovoort.
Beschuldigen is dodelijk. Het betekent dat je weinig geleerd hebt van de ervaring en dat je met de vinger naar anderen wijst terwijl je zelf geen verantwoordelijkheid neemt. In deze kostbare tijd, waarin je al je verstand moet gebruiken om een nieuwe baan te vinden, is het een verspilling van energie om anderen de schuld te geven.
Wat is dan een doeltreffende reactie op een ontslag?
Goed en effectief omgaan met een crisis (zoals ontslag), rechtvaardigt enige ruimte voor boosheid, angst en schaamte, mits deze gevoelens niet de overhand nemen. Effectief omgaan met een crisis betekent dat je diep in jezelf krachten probeert te vinden die je lange tijd niet hebt hoeven gebruiken, net zoals je vergeten spieren terugvindt als je weer begint te sporten.
Het allerbelangrijkste is dat je je niet overgeeft aan een laag zelfbeeld en onzekerheid. Het aanleren van goed doordachte methoden voor het zoeken naar werk en een optimale zelfpresentatie, het krijgen van professionele hulp en het focussen op netwerkmogelijkheden, zijn allemaal essentieel voor het vinden van nieuw werk.
Crisismanagement vraagt om dingen te doen waardoor je je goed voelt, naast het zoeken naar werk (denk aan wandelen? Lezen? Vrijwilligerswerk?). Zie het als een middel om een doel te bereiken, namelijk - die nieuwe baan vinden die zo gezond, energiek en krachtig is als je moet zijn, om opnieuw te beginnen.